M. Tayyib Gökbilgin
M. Tayyib Gökbilgin, 20. yüzyılın önemli Osmanlı tarihçilerinden biridir; Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan yıkılışına kadar geniş bir tarih diliminde, özellikle şehircilik, idari teşkilat ve din konularında yaptığı araştırmalarla bilinir.
Gençlik Yılları
M. Tayyip GÖKBİLGİN(1907-1981), Türk hukukçu ve tarihçidir. Ordu’da uzun yıllardır kadılık, hukukçuluk ve müderrislik yapan İlmiye sınıfına mensup bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Aile geleneğine uygun olarak ilk eğitimini evde babasının gözetiminde tamamladıktan sonra medrese öğrencisi oldu. Kurtuluş Savaşı sırasında öğrenimine ara vererek Samsun, Erzurum ve Trabzon muallim mekteplerinde eğitimini tamamladı.
Eğitim Hayatı
1929-1936 yılları arasında Anadolu’nun çeşitli yerlerinde öğretmenlik yaptı, bu dönemde Erzurum-Aşkale, Tezcan, Ispir, Kan, Salaçur, ve Çarşamba gibi farklı yerlerde 7 yıl boyunca öğrencilere rehberlik etti. Daha sonra 1936’da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Hungaroloji bölümüne kaydoldu. Macarca dışında Fransızca, Almanca ve Latince derslerden sertifikalar aldı. Talebelik yıllarında her yaz Macaristan’a giderek yaz dil okullarına katıldı ve Macar arşivlerinde Osmanlı vesikalarını inceledi.
1940 yılında “Osmanlı Tarihinin Macarca Kaynakları” adlı lisans teziyle mezun olduktan sonra İstanbul Üniversitesi’nde çalışmaya başladı. 1943 yılında Türk Tarih Kurumu üyeliğine kabul edildi. İlk olarak Yeni ve Son Çağlar Tarihi kursusunda dersler verdi. Rumelide Yürükler, Tatarlar ve Evlad-ı Fatihan eseriyle doçentlik unvanını kazandı. Bu eser ve “Edirne ve Paşa Livası” adlı yayını döneminde ilim çevrelerinde büyük yankı uyandırdı. 1955 yılında profesör unvanını aldı.
Cumhuriyet döneminde yetişmiş ilk kuşak tarihçilerden biri olan Gökbilgin, Milli Mücadele yıllarını akademik bir yaklaşımla ele alarak önemli bir eser olan “Milli Mücadele Başlarken“i yazdı. Üniversitelerde İnkılap Tarihi hocası olarak görev yaptı. Fondation Giorgio Cini Enstitusu ile Türk-İtalyan Kültür Anlaşması’nın kurulmasında önemli rol oynayarak Venedik arşivlerinde yaptığı araştırmalarla önemli Osmanlı evraklarını gün yüzüne çıkarıp yayınladı.
Hayatının Son Yılları
Gökbilgin, 1971 yılında Macaristan’da “Societas de Alexandro Csoma de Koros Nominata Csoma Ödülü“ne layık görüldü. Polonya, Macaristan, Çekoslovakya, Avusturya akademilerine üye seçildi. 1961’de “Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi Kursu“nun kurucularından biri oldu ve 1977 yılındaki emekliliğine kadar bu kursun başkanlığını üstlendi. Belleten başta olmak üzere pek çok akademik yayında makaleler yazdı. İslam Ansiklopedisi’nde Osmanlı kanunları, teşkilatı ve biyografi maddelerini kaleme aldı.
Ayrıca, hayatı boyunca Macar dostluğuna ve yakınlığına büyük bir değer verdi. 1976 yılında Türkiye’de İstanbul Üniversitesi’nde “Rákóczi Ferenc II ve Osmanlı Devleti Himayesinde Macar Mültecileri” konulu bir sempozyum düzenledi. M. Tayyip Gökbilgin, 1981 yılında hayatını kaybetti.
Kitapları
Kanuni Sultan Süleyman
Prof. Tayyib Gökbilgin’in bu kitabı, Kanuni Sultan Süleyman’ı ve dönemini olaylarıyla, insanlarıyla ve toplumuyla çok özgün bir biçimde aktarıyor. Padişahın tahta çıkışı, İbrahim Paşa’nın vezâreti, Viyana kuşatması, Akdeniz mes’eleleri, Macaristan mes’eleleri ve 1541 seferi, Şehzade Mustafa’nın katli, Süleymaniye Külliyesi’nin açılışı, denizlerde harekât, Sultan Süleyman’ın şahsiyeti ve eserleri, kitabın bölümlerini oluşturuyor.
15. ve 16 Asırlarda Edirne ve Paşa Livası
İçindekiler
• Önsöz | • Rumeli Eyaleti Teşkilatı ve Edirne | 1. Paşa Livası | 2. Çirmen Livası | 3. Edirne |Şehri ve İnkişafı | • Hass ve Mukataa | 1. Padişah Hassları | 2. Vezirler, Devlet Erkanı ve Ümera Hassları | 3. Ze’amet ve Timarlar IV. Mukataalar | • Evkaf ve Emlak | 1. XIV. Asırdaki Vakıf ve Mülkler | 2. XV. Asır Birinci Yarısındaki Vakıf ve Mükler | 3. XV. Asır İkinci Yarısındaki Vakıf ve Mülkler | 4. XVI. Asır Birinci Yarısı Vakıfları
Osmanlı Macar İlişkileri
Osmanlı-Macar ilişkileri üzerine Türkiye’de önde gelen tarihçilerden olan Prof. M. Tayyib Gökbilgin’in bu çalışması bu ortak tarihin gelişiminin izlerini sürüyor. Gökbilgin’in on üç çalışmasını bir araya getiren bu kitap, Macaristan’daki Türk hâkimiyeti devrine dair bazı notlarla başlıyor. Kitabın son bölümlerinde ise Thököly İmre’nin Osmanlı-Avusturya ilişkilerindeki rolü, II. Rakoczi Ferenc ve Osmanlı himayesindeki Macar mülteciler ile 19. yüzyıl sonlarındaki Türk-Macar münasebetleri yer alıyor.
